Ομιλία του δημάρχου Αθηναίων, Γιώργου Καμίνη, στο Athens Forum 2014 «Democracy Under Pressure»

Σας καλωσορίζω και φέτος στην Αθήνα, τη διεθνή μέρα της δημοκρατίας. Δεν σας κρύβω, ωστόσο, ότι τη μεγάλη μου χαρά για τη διοργάνωση και το υψηλό επίπεδο των προσκεκλημένων, τη μετριάζει το θέμα του forum.

Όπως και πέρυσι, συζητάμε για μια δημοκρατία υπό πίεση, μια δημοκρατία σε καθεστώς δημοσιονομικής και πολιτικής κρίσης. Και η ατζέντα μας είναι πάνω κάτω η ίδια διότι, ενώ πλέον μπορούμε με μεγαλύτερη σαφήνεια να μιλήσουμε για την κρίση, παραμένει μετέωρο, στο λόγο και, κυρίως, στην πράξη μας, το σχέδιο της εξόδου από αυτήν. Παρότι γνωρίζουμε καλύτερα τι συνέβη τα τελευταία πέντε χρόνια, η δημοκρατία μοιάζει εγκλωβισμένη ανάμεσα στη ροπή προς τα πίσω και τη φυγή προς τα εμπρός.

Στην Ελλάδα βιώσαμε μια βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή. Η βελτίωση των οικονομικών δεικτών και η μετάβαση από τα διογκωμένα ελλείμματα στα -έστω και οριακά- πλεονάσματα, είναι σημάδια σταδιακής εξομάλυνσης. Δημιουργούνται πια οι αναγκαίες συνθήκες για την πολιτική σταθερότητα. Και όταν αναφέρομαι στη σταθερότητα δεν εννοώ, φίλες και φίλοι, την τρέχουσα πολιτική, δηλαδή τις κομματικές συγκρούσεις και σκοπιμότητες, αλλά την προσήλωση στο πολιτικό, με την υψηλή έννοια της σύνθεσης των κοινωνικών διαφορών, της εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος και της εμβάθυνσης στην ευρωπαϊκή πορεία της χώρας.

Η αποσυμπίεση, όμως, της Δημοκρατίας παραμένει εκκρεμής. Οι πολίτες, στη μεγάλη πλειοψηφία τους, έχουν υποφέρει από το βάρος της δημοσιονομικής κρίσης και στην Ελλάδα ακόμη υποφέρουν. Η ανεργία των νέων, η συρρίκνωση της μεσαίας τάξης και η εξόντωση των χαμηλών στρωμάτων φωτίζουν το βασικό χαρακτηριστικό κάθε κρίσης της δημοκρατίας: την απόσταση ανάμεσα στην κοινωνία και το Κράτος, ανάμεσα στους πολίτες και τους κυβερνώντες. Όσο τα τραύματα της κρίσης δεν επουλώνονται, τόσο οι πολίτες θα νιώθουν ότι το ιδιωτικό τους συμφέρον αποκλίνει από το γενικό καλό.

Η ίδια απόσταση είναι αυτή που δημιουργεί την κρίση της νομιμοποίησης της πολιτικής εξουσίας και την απώλεια της εμπιστοσύνης μας στους πολιτικούς.

Η δημοκρατία έχει πληγεί τα τελευταία χρόνια, και στη μορφή και στην ουσία της, τόσο στο εθνικό επίπεδο όσο και στο ευρωπαϊκό, καθώς η κρίση φανέρωσε το δημοκρατικό έλλειμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως και το ζήτημα νομιμοποίησης των μηχανισμών διαχείρισης της κρίσης.

Αγαπητοί φίλοι, έτσι άνθισε το τωρινό «μίσος για τη δημοκρατία», καθώς αυτή φαντάζει στα μάτια πολλών ως μια ψευδής υπόσχεση. Η «πίεση» στη δημοκρατία προκύπτει από την αδυναμία της, στις συνθήκες της κρίσης, να δώσει νόημα στην ιδιότητα του πολίτη. Να εγγυηθεί δηλαδή το δικαίωμα του καθενός να διαμορφώνει τη ζωή του, όπως αυτός επιθυμεί, δίχως διακρίσεις, αποκλεισμούς και ανισότητες, υλικές ή πολιτισμικές. Όταν δε ο πολίτης αισθάνεται πλήρως αμέτοχος στη λήψη των αποφάσεων, μακριά από το κέντρο της εξουσίας και της διακυβέρνησης, τότε ο προσωπικός του θυμός μεταφράζεται σε πολιτική πράξη και επιθυμεί την αντιδημοκρατική εκτροπή.

Κυρίες και κύριοι,

Στην κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, εμείς απαντάμε με τη δική μας σύγχρονη πρόταση μιας, επιτρέψτε μου, τοπικής δημοκρατίας.

Και θα προσέθετα, στο σημείο αυτό, ότι οι προσπάθειες που κάνουμε στην Αθήνα γίνονται σε μία χρονική περίοδο που ο ρόλος των πόλεων και ευρύτερα η δυναμική του αστικού κέντρου αποκτούν νέα διάσταση σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Η αναγνώριση ότι οι πόλεις, και οι ειδικότερα οι δημοτικές τους αρχές, θεσμοί που βρίσκονται κοντύτερα στον πολίτη και τα προβλήματα του, μπορούν να δώσουν λύσεις εκεί που τα κράτη αποτυγχάνουν, γίνεται ευρεία.

Όμως, τα τοπικά προβλήματα έχουν συχνά υπερεθνική διάσταση. Γι αυτό και η ενεργός συμμετοχή των πόλεων στη χάραξη και καθοδήγηση των ευρωπαϊκών πολιτικών, αλλά και ευρύτερα των παγκόσμιων πρωτοβουλιών, είναι πολύτιμη. Ειδικότερα για την ΕΕ, οι δήμοι και οι περιφέρειες θα πρέπει να αποκτήσουν ουσιαστικό ρόλο στην εφαρμογή της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και να αναδειχθούν σε ισότιμους παράγοντες μέσω της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Όχι μόνο προκειμένου η δράση της ΕΕ να πετύχει συγκεκριμένα αποτελέσματα και στόχους, αλλά και γιατί η ενεργοποίηση των πόλεων και των αιρετών εκπροσώπων τους αποτελεί σημαντικό όχημα για τη μείωση του δημοκρατικού ελλείμματος στην Ευρώπη.

Είναι θετικό ότι τα παγκόσμια και ευρωπαϊκά δίκτυα πόλεων που έχουν στηθεί, διαρκώς ενισχύονται, ανταλλάσσουν καλές πρακτικές, διεκδικούν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στη διαμόρφωση στρατηγικών. Ο Δήμος της Αθήνας, τα τελευταία 3 χρόνια, παίζει ενεργό ρόλο στις πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται. Όχι ως παρατηρητής ή ως απλός δέκτης συμβουλευτικής υποστήριξης αλλά ως ενεργός συνδιαμορφωτής των στρατηγικών που αναπτύσσονται και των προτάσεων που υποβάλλονται.

Αυτό είναι, στην ουσία, και το μεταρρυθμιστικό μας πρόγραμμα στο Δήμο της Αθήνας, στην πόλη που ζει με τη μεγαλύτερη ένταση όλες τις φάσεις της κρίσης. Μια πρόταση πολιτική, που με αφετηρία τις τοπικές υποθέσεις, φιλοδοξούμε να αποτελέσει παράδειγμα για τη δημοκρατική άσκηση της εξουσίας, συνολικά.