Η μελαγχολία της Αμφίπολης

Από τη λάμψη στη σιωπή. Ένα μικρό χρονικό στη σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη. Τι να περιμένουμε τώρα να μας «δώσει» το μνημείο.

Το ημερολόγιο έδειχνε 10 Αυγούστου 2014 όταν τα πρώτα δημοσιεύματα που ανέφεραν ότι η αρχαιολογική σκαπάνη βρίσκεται κοντά σε μια σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη στην Αμφίπολη Σερρών είδαν το φως της δημοσιότητας. Φυσικά δεν ήταν η πρώτη μέρα της ανασκαφής.

Δύο χρόνια διήρκεσε η (τελευταία φάση) των ανασκαφών στο λόφο Καστά υπό την προϊσταμένη της ΚΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, Κατερίνας Περιστέρη. Στην 27η αρχαιολογική επιστημονική συνάντηση που διεξήχθη τον Μάρτιο του 2014 στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου η ίδια ανακοίνωσε ότι αποκαλύπτεται ένας μοναδικός ταφικός περίβολος στον κόσμο λόγω του μεγέθους το που αγγίζει τα 500 μέτρα.

Και ο πρωθυπουργός στην Αμφίπολη

Δύο ημέρες αργότερα συμβαίνει το γεγονός που πολλούς εντυπωσίασε περισσότερο ακόμα κι απ’ αυτό το ίδιο το μνημείο: ο Πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς, επισκέπτεται στις 12 Αυγούστου την Αμφίπολη ανακοινώνοντας ότι «βρισκόμαστε σε ένα εξαιρετικά σημαντικό εύρημα». Με τίτλο «Ο Ελληνας πρωθυπουργός θεωρεί εξαιρετικά σημαντική την ανακάλυψη του τάφου στην βόρεια Ελλάδα», φιλοξενείται στις ηλεκτρονικές σελίδες αμερικανικών ΜΜΕ (ABC News, Fox News) σύντομο πρακτορειακό ρεπορτάζ του Associated Press σχετικά με την επίσκεψη του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στον χώρο της σημαντικής αρχαιολογικής ανασκαφής στην Αρχαία Αμφίπολη. Τα ξένα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπαίνουν στο χορό των δημοσιευμάτων.

Οι πρώτες εικασίες αρχίζουν: μπορεί να είναι ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου;

Η περίοδος που φαίνεται να χρονολογείται το μνημείο - μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου και μέχρι το τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα – δίνει «λαβή» για τις πρώτες υποθέσεις δεδομένου του ότι εκείνη την εποχή διαδραματίστηκαν σπουδαία ιστορικά γεγονότα στην Αμφίπολη. Σημαντικοί στρατηγοί και ναύαρχοι του Μ. Αλεξάνδρου σχετίζονται με την περιοχή. Εδώ ο Κάσσανδρος εξορίζει και θανατώνει το 311 π.Χ. τη νόμιμη σύζυγο του Μ. Αλεξάνδρου Ρωξάνη και το γιό του Αλέξανδρο Δ’. Και οι πρώτα ονόματα αρχίζουν να ακούγονται χωρίς να αποκλείεται ακόμα κι αυτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Τα βλέμματα όλων είναι στραμμένα στον τύμβο Καστά και το «μυστικό» του όπου η διεπιστημονική ομάδα της κυρίας Περιστέρη ανασκάπτει μια περιοχή που φυλάσσεται από αστυνομικές δυνάμεις. Το πρώτο Σαββατοκύριακο μετά τον Δεκαπενταύγουστο η ευκαιρία είναι ιδανική για μια βόλτα στο μέρος που έχει έρθει στα χείλη όλων.

Ουρές σχηματίζουν τα αυτοκίνητα στην Αμφίπολη ενώ εκατοντάδες είναι οι επισκέπτες που προσπαθούν να δουν με κιάλια και τηλεσκόπια το σημείο της σκαπάνης. Τα διεθνή media δείχνουν το ενδιαφέρον τους και εμπράκτως οργανώνοντας τις πρώτες αποστολές.

Το συναρπαστικό αρχαιολογικό σίριαλ…

Είναι η αρχή ενός από τα πιο συναρπαστικά αρχαιολογικά σίριαλ που έχουν γραφτεί στην ιστορία των τελευταίων δεκαετιών. Ένα σίριαλ που κλιμακώνεται με πηχυαίους τίτλους, «αποκλειστικά» και μη ρεπορτάζ, συνεντεύξεις, απευθείας συνδέσεις και στο φόντο ο Μέγας Αλέξανδρος με την, τόσο διαφορετική από τη σημερινή, εποχή του: η προσδοκία μιας εθνικής ανάτασης επιστρατεύεται ως «φάρμακο» στη συλλογική βαρυθυμία της κρίσης.

«Σταθμοί» στο σίριαλ αυτό δεν θα μπορούσαν παρά να είναι αποκαλύψεις όπως των ακέφαλων Σφιγγών που φυλάσσουν την είσοδο του μνημείου, οι εξαιρετικής τέχνης Καρυάτιδες από θασίτικο μάρμαρο στο χώρο μπροστά από το δεύτερο διαφραγματικό τοίχο και το, επίσης εξαιρετικής τέχνης, ψηφιδωτό που φέρνει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στο δάπεδο του τρίτου θαλάμου του τάφου της Αμφίπολης με το θέμα της Αρπαγής της Περσεφόνης.

Το πρώτο «φρένο» στο κρεσέντο της αγωνίας για το τι έχει να μας αποκαλύψει αυτό το, ομολογουμένως μοναδικό, μνημείο δίνει η ανακοίνωση ότι ο τρίτος θάλαμος είναι και ο τελευταίος, ενώ όλοι μιλούσαν για την ύπαρξη τέταρτου ως κυρίως ταφικού θαλάμου. Και η αρχαιολογική σκαπάνη αρχίζει, πλέον, να εργάζεται υπογείως μέχρι που εντοπίζει τεχνητό όρυγμα στον τρίτο θάλαμο. Όλες, πλέον, οι προσδοκίες έχουν στραφεί εκεί. Στις 12 Νοεμβρίου η ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού – σημειωτέον, την επικοινωνιακή διαχείριση της ανασκαφής έχει αναλάβει η κυρία ΄Αννα Παναγιωταρέα – κάνει πάλι την Αμφίπολη πρώτο θέμα: «Σε βάθος 1,60 μ. από τους σωζόμενους λίθους του δαπέδου, στο πολυσυζητημένο όρυγμα του τρίτου θαλάμου αποκαλύφθηκε μεγάλος κιβωτιόσχημος τάφος, κατασκευασμένος από πωρόλιθους.

Εντός και εκτός του τάφου, βρέθηκε ο σκελετός του νεκρού. Είναι προφανές ότι το ανθρωπολογικό υλικό θα εξεταστεί από ειδικούς επιστήμονες. Είναι, εξίσου, προφανές ότι θα γίνουν όλες οι έρευνες τις οποίες απαιτεί η σύγχρονη επιστήμη». Κάπου εδώ ολοκληρώνεται η ανασκαφή του συγκεκριμένου μνημείου και παίρνει τη σκυτάλη η έρευνα.

Ερωτήματα που εξακολουθούν να παραμένουν «ανοιχτά»

Είναι αυτός ο σκελετός του νεκρού; Τι ηλικίας είναι; Τι φύλου; Τι αναστήματος; Συσχετίζεται με άλλους νεκρούς που έχουν βρεθεί σε βασιλικούς ή άλλους Μακεδονικούς τάφους; Αυτά είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που προκύπτουν από την αποκάλυψη τα οποία, ωστόσο, παραμένουν αναπάντητα μέχρι σήμερα. Οι ανακοινώσεις της Κατερίνας Περιστέρη και των συνεργατών της που αναμένονταν με αγωνία στις 29 Νοεμβρίου στο υπουργείο Πολιτισμού άφησαν πολλά ζητήματα «ανοιχτά» χωρίς απαντήσεις και κυρίως αυτά που αφορούσαν στον περίφημο σκελετικό υλικό του ταφικού μνημείου της Αμφίπολης.

…Και έκτοτε η Αμφίπολη βυθίστηκε στη σιωπή

Έπρεπε να περάσει περίπου ένας μήνας -κι αφού διακινήθηκαν στο Διαδίκτυο κάποια, ανυπόστατα από την ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού, σενάρια ότι ο σκελετός «έδειξε» Ολυμπιάδα -για να μάθουμε στις 19 Δεκεμβρίου ότι η μελέτη του οστεολογικού υλικού, που βρέθηκε στον τέταρτο χώρο του ταφικού μνημείου, στο λόφο Καστά, ανατέθηκε σε διεπιστημονική ομάδα, που συγκροτείται από ειδικούς επιστήμονες των Πανεπιστημίων Αριστοτελείου και Δημοκριτείου. Το, δε, σκελετικό υλικό παρέμεινε για περισσότερο από ένα μήνα στο Μουσείο της Αμφίπολης: γύρω στις 20 Δεκεμβρίου μεταφέρθηκε στα εργαστήρια του Αριστοτελείου για να γίνει η μελέτη του.

Τι περιμένουμε από την Αμφίπολη

Όπως έχει ανακοινωθεί, τα αποτελέσματα -όπως φύλο, ηλικία, ανάστημα-της μακροσκοπικής μελέτης του οστεολογικού υλικού, από τον τέταρτο χώρο του ταφικού συγκροτήματος, θα ανακοινωθούν εντός του Ιανουαρίου.

Η γεωφυσική έρευνα, η «ακτινογραφία», δηλαδή, του τύμβου Καστά που διενεργήθηκε για την ενδεχόμενη ύπαρξη κι άλλων ταφικών μνημείων, συνεχίζεται ως προς τρία σημεία ενδιαφέροντος που εντοπίστηκαν. Η εξέλιξή της, όπως και οι όποιες αποφάσεις για την πορεία της ανασκαφής (θα κάνει τομές και πότε, ή όχι, η επικεφαλής Κατερίνα Περιστέρη) παραμένουν ακόμη ανοιχτά.

Κλείνοντας, ωστόσο, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Αμφίπολη φιγουράρει στη λίστα με τις 10 κορυφαίες αρχαιολογικές ανακαλύψεις για το 2014. Το αφιέρωμα της ιστοσελίδας archaeology.org ξεκινά από τον Τύμβο Καστά, ενώ στη λίστα του NBC με τα σπουδαιότερα ζητήματα που απασχόλησαν την επιστήμη το 2014, η πρώτη θέση ανήκει στις ανακαλύψεις της Αμφίπολης.

• Πηγή: http://www.thetoc.gr